Қырғыз Алатауының тауларында орналасқан Меркі шатқалы-Қазақстанның аз зерттелген бұрыштарының бірі. Алайда, бұл жер тарихи ескерткіштерге бай. Бұл мақалада біз сізге осы тауларға не үшін көтерілу керектігін айтамыз.
Жергілікті аймақтың қорық аймағына кіретінін бірден атап өткен жөн. Мұнда аң аулауға және балық аулауға тыйым салынады. Шыңдарға жақын жерде өзенге суаратын жерге түсетін қар барысы мен тау ешкілерінің іздерін көруге болады. Жайлау бойында Меркі өзені ағып жатыр, оның жоғарғы ағысында Көккөл және Бұзынғанкөл мореналық көлдері, Қарақыстақ шатқалында Әулиекөл көлі (2636 метр биіктікте) орналасқан.
Фото @adrenalinicsilence.kz
Мерке шатқалы спелеологтар үшін де қызықты, тереңдігі жүз метрден асатын бірнеше үңгірлер бар. Олармен серуендеу үшін сізге шам мен компания қажет, біреуі оларға кірмеуі керек. Қазақ тілінен аударғанда “тас сандық” дегенді білдіретін Сандықтас үстіртіндегі шатқалдың жоғарғы, біршама шалғай бөлігінде ежелгі түркілердің киелі мекені орналасқан.
Фото @adrenalinicsilence.kz
Ғибадатханасы орналасқан баруы өте қиын орында орналасуына, соның арқасында ол сақталған күйде.
“Түркі көшпенділері шатқал жерін ғұрыптық және мәдени мақсатта пайдаланған. Ғибадатхана аумағында VI-XIV ғасырларға жататын 170 – тен астам қорғандар мен қоршаулар табылды, олардың ішінде 70-ке жуығы-жалғыз немесе топтық тас мүсіндер немесе балбалдар, ерлер мен әйелдер бейнелері. Олар тауда, теңіз деңгейінен 3500 метр биіктікте орналасқан, өйткені ежелгі уақытта адамдар қасиетті жерлерді бейтаныс адамдардың көзінен жасыруға тырысқан”, – деді тарихи-мәдени ескерткіштерді қорғау және қалпына келтіру жөніндегі облыстық дирекцияның басшысы Қуаныш Дауылбеков.
@Жамбыл облысы әкімдігі мәдениет
Жергілікті ескерткіштер мемлекеттің қорғауында. 1998 жылы Мерке ғибадатханасы ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мұра тізіміне енгізілді.
@Жамбыл облысы әкімдігі мәдениет
Меркі қорығында диаметрі 7-ден 12 метрге дейінгі қорғандар, ортасында тас мүсіні бар. Олар түркі көшпенділері тарихындағы қыпшақ тайпаларының кезеңіне жатады, сондықтан шамамен XI-XIII ғасырларға жатады.
Фото @adrenalinicsilence.kz
Бұл ескерткіштердің тағы бір ерекшелігі – мүсіндердің арасында әйел фигуралары да кездеседі, бұл ата-баба қызына табынумен байланысты болуы мүмкін.
@Жамбыл облысы әкімдігі мәдениет
“Ежелгі ғибадатхана 250 шаршы шақырым жерді алып жатыр және қорғандардан, тас қоршаулардан және тас мүсіндерден тұрады, олар шығысқа, күн сәулесіне қарай, тек таулардың шығыс беткейлерінде орналасқан. Олар тау шатқалдарының жартастарындағыдай петроглифтерді – ежелгі адамдардың қабырға суреттерін табады.
Жоғарғы Джайлау Меркідегі Сандықтас ғибадатханасы әлі күнге дейін “емдік жер”деп аталады. Мұнда ежелгі көшпенділер аурудан арылу үшін, сондай – ақ балалардың дүниеге келуіне бата беру үшін көтерілген, осы жерден “Әулие жер” ежелгі дәстүрі-қасиетті жерлерге бару басталады. Түріктер бұл жерді сақтап қалуға тырысты, ол халықтың күшін сақтау үшін ұзақ уақыт бойы ата – бабаларына табыну, діни жоралар мен жоралғылар өткізу орны болып қала берді”, – деп қосты Даурембеков.
Сапардың бастапқы нүктесі Меркі ауылы болады. Тарихшылардың айтуынша, ежелгі қала Орта ғасырларда Жібек жолында өркендеген. Алғаш рет араб географтары Х-XI ғасырлардағы еңбектерінде Мерк туралы айтқан, Мирки қаласы деп аталған, ол орташа өлшемді, периметрі бойынша цитадель мен бекіністер болған. Қаланың атауы әрдайым өзгеріссіз қалды және Жібек жолының түйіндік, орталық нүктесін білдіретін “орталық” дегенді білдіруі мүмкін. Ғалымдар қала бастапқыда парсы тілінде өз атауын алды деп мәлімдейді.
Фото @adrenalinicsilence.kz
Мерке ауылында тарихи мұражай бар, онда зергерлік бұйымдардың қызықты коллекциясы, тіпті эласмотерия сүйегі – ежелгі мүйізтұмсық бар. Олар қазіргі Еуразия аумағында өте ұзақ өмір сүрді және шамамен 12 мың жыл бұрын жойылды.
Бұл жануарлар өте үлкен болды-ұзындығы 6 метрге жетті, биіктігі шамамен 2,5 метр болды және салмағы бес тоннаға дейін жетті. Ежелгі мүйізтұмсықтардың басты ерекшелігі маңдайдағы үлкен күмбез тәрізді өсу немесе бір жарым метрге жететін мүйіз болды.
Ежелгі мүйізтұмсық керемет мінезімен ерекшеленді. Испания мен Оралда үңгірлердің суреттері табылды, олар осы қатал аңды егжей-тегжейлі суреттеді.
Скелет эласмотерия в Азовском музее-заповеднике, фото с сайта ru.wikipedia.org
Сондай-ақ, “Мерке” санаторийі бар, онда микроэлементтерге бай және бүкіл денеге пайдалы әсер ететін емдік радон суымен емделуге болады.
Фото @adrenalinicsilence.kz
Жыл сайын мұнда жеті мыңнан астам демалушылар келеді. “Мерке” шипажайының корпустары теңіз деңгейінен 750 метр биіктікте Қырғыз Алатауының Меркі шатқалының қалың жасыл желектерінің арасында орналасқан. Шипажайдың көркем пейзажы Меркен өзенімен толықтырылған, одан жазы салқын болады. Жылы мезгілде санаторийдің айналасы әртүрлі құстардың әнімен қуантады.
Санаторий жыл бойы жұмыс істейді-радон ванналарын жыл мезгіліне қарамастан қабылдауға болады.
Фото @adrenalinicsilence.kz
Биік таулы Үстіртке екі кезеңмен жету керек – көлікпен, ол көтерілуді ұстап тұрғанда, содан кейін бірнеше шақырым жүру керек, маршрут туристерге жақсы физикалық түрде арналған. Ежелгі уақытта олар мұнда атпен көтерілген.
Маусым-қазан айларында шатқалдың табиғаты Алматы климатынан екі-үш аптаға асып түседі.
Қайда орналасқан: Алматыдан Меркі кентіне дейінгі қашықтық-360 километр немесе жолда 4,5-5 сағат, жолдың жартысына жуығы Қырғызстанмен шекара бойымен өтеді.
Фото @adrenalinicsilence.kz
Меркі кентінен аттас санаторийге апаратын жолға бұрылу қажет (көрсеткіштер жоқ, бағдар – жасыл май құю). Санаторийден кейін жол көркем шатқалға барады. Біраз уақыттан кейін сіз Меркі қорығына кіретін шлагбаумды көре аласыз.
Жолдың 7,5 шақырымынан кейін шатқалға шекара заставасы орналасқан (сондықтан сапардың барлық мүшелеріне, соның ішінде балаларға да жол құжаттарын алыңыз). Бірақ әдемі демалыс орындары оған кірер алдында басталады.
Фото @adrenalinicsilence.kz
Информация взята с сайта Tengritravel.kz
